Aan het eind van je Latijn

Vandaag bezochten we in het Pantheon het graf van Rafael en bogen we ons over het grafschrift. Op de foto staat het grafschrift met hoofdleters gscheven met de Engelse vertaling er onder. Als echte academici namen we deze vertaling niet zonder meer voor de juiste vertaling aan en wilden we zelf de Latijnse tekst vertalen. Dat viel nog niet mee. Het eerste stuk leest gemakkelijk: deze hier is Rafael. Maar hoe lees je verder.

We moesten op zoek naar het onderwerp bij TIMUIT, hij of zij vreest. Het duurde lang voordat we ontdekten dat we PARENS niet moesten lezen als een participium, maar als nominativus, met betekenis ‘ouder’. In combinatie met ‘rerum magna’ levert dat op: grote ouder der dingen, in de Engelse vertaling vertaald met Nature.

Zien we vervolgens twee parallelle constructies staan: SOSPITE VINCI en MORIENTE MORI, beide met een ablativus absolutus en een infinitivus, in beide gevallen slaat de abl abs terug op het QUO, dat terug slaat op Rafael.

Als we dan de hele zin nemen, lezen we: Deze hier is Rafael, door wie de grote ouder der dingen vreesde te worden overwonnen, toen hij in gezondheid was, en te sterven, toen hij stierf.

Of, in goed Nederlands: Hier ligt Rafael. Tijdens zijn leven was Moeder Natuur bang dat hij haar zou overtreffen en toen hij stierf vreesde ook zij te sterven.

Met dank aan Fransjesca.